Hoe we de kloof tussen het basis- en voortgezet onderwijs kunnen verkleinen.
Leestijd: 4 minuten
Om met elkaar de kloof te verkleinen tussen het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs is het belangrijk om in het basisonderwijs al bewuster aandacht te besteden aan leer- en studievaardigheden. Door de laatste nieuwe theorieën en onderzoeken weten we dat bijvoorbeeld een samenvatting vol met gemarkeerde stukken tekst niet zo effectief lijkt (Gino Camp). Een studievaardigheden methode in de bovenbouw van het basisonderwijs biedt daarnaast ook niet de directe oplossing die we willen zien, omdat leerlingen niet binnen een reële leertaak de vaardigheden krijgen aangeboden. Kortom, dit moeten we met elkaar veranderen en de leerkracht moet binnen zijn les als rolmodel optreden om te zorgen dat leerlingen zich leer- en studievaardigheden eigen maken. In deze blog leg ik uit hoe.
Zelfregulerend leren
Het is belangrijk dat een leerling in het basisonderwijs al weet hoe hij leer- en studievaardigheden kan toepassen, zodat hij goed voorbereid naar het voortgezet onderwijs gaat. Op basis van zelfkennis kan zo’n leerling bepalen in welke situatie hij een leerstrategie het beste kan inzetten. Dit heeft te maken met zelfregulatie, wat Stichting Leerplanontwikkeling omschrijft als: ‘het zelfstandig handelen en daarvoor verantwoordelijkheid nemen in de context van een bepaalde situatie/omgeving, rekening houdend met de eigen capaciteiten.’ De inspectie geeft bijvoorbeeld ook aan dat zij zelfregulerend leren zien als onderdeel van een effectieve les. Zij omschrijven het als dat de leerlingen algemene leer- en studievaardigheden aangeleerd krijgen waarmee ze zelf kunnen inschatten waar ze goed in zijn en waar ze in kunnen verbeteren.
Teurlings (2013) geeft aan dat ze uit diverse onderzoeken afleidt dat na expliciete en geïntegreerde instructie tijdens de vaklessen leerlingen eerder de aangeleerde strategieën inzetten tijdens het leren van de leerinhouden dan wanneer het los wordt aangeboden. Het aanbieden in de les heeft daarmee dan ook een gunstig effect op de leerprestaties. Ook SLO geeft aan dat zelfregulering het beste kan worden geleerd en geoefend in de context van reële leertaken met (vak)specifieke kennis en vaardigheden. Een leerling leert dus zelfregulerend te leren door in de juiste context hen leerstrategieën aan te bieden. In het basisonderwijs is het dus bijvoorbeeld goed te integreren tijdens de zaakvaklessen. Want hoe leer je voor een geschiedenistoets? Hoe maak je aantekeningen tijdens de les en zorg je er met een mindmap voor dat je geheugen al heel veel informatie opslaat.
Een effectieve les ter voorbereiding op het voortgezet onderwijs
Om een leerling gemotiveerd te krijgen voor het toepassen van leerstrategieën is het enorm belangrijk dat de leerling een succeservaring opdoet. Zoals genoemd draagt een goede les waarin aandacht is voor het aanbieden van studievaardigheden bij aan de leerprestaties van de leerling. SLO heeft op haar website een leerplankader ontwikkeld om aan te tonen uit welke subvaardigheden zelfregulerend leren bestaat. Binnen een effectieve les waarin zelfregulerend leren terugkomt spelen vooral drie belangrijke onderdelen een rol om bij te dragen aan de motivatie van de leerling om er mee aan de slag te gaan: 1. het begrijpen van het waarom; 2. voordoen; 3. autonomie
- Het begrijpen van het waarom
Door een leerling inzicht te geven in de werking van het brein, en het geheugen, en hem met kleine oefeningen laten ervaren hoe dit werkt, zal hij meer open staan voor nieuwe leertechnieken. Wanneer je inziet hoe deze technieken je begrip van de leerstof vergroten, word je meer gemotiveerd om ze toe te passen. - Voordoen
Tijdens de les is het belangrijk om, naast het overbrengen van de leerinhoud, te laten zien hoe verschillende strategieën kunnen worden ingezet om die inhoud te begrijpen en te onthouden. Een goed voorbeeld doet ten slotte goed volgen. Een leerkracht kan dus bijvoorbeeld het mindmappen, aantekeningen maken, maar ook het plannen en organiseren modellen binnen de les, een reële leertaak, en vervolgens de leerling hier mee aan de slag laten gaan. - Autonomie
Een leerling wil het gevoel hebben onafhankelijk te zijn, zelf keuzes te kunnen maken en dus te kunnen ontdekken wat bij hem past qua leren. Je kan een leerling niet volledige autonomie geven, maar binnen gestelde kaders en/of leerstrategieën kan je de leerling keuzes geven. Het is daarbij zeer waardevol om de leerling zijn eigen sterke kanten te laten ontdekken die hem helpen bij het leren.
Aan de slag
Scholen die expliciet aandacht besteden aan het onderwijzen van deze zelfregulerende vaardigheden, leggen de basis voor een effectiever gebruik van leerstrategieën en een leven lang leerplezier bij leerlingen. Door hier aandacht te besteden in de bovenbouw van het basisonderwijs verklein je de kloof met het voortgezet onderwijs.
Wil je op jouw school aan de slag met zelfregulerend leren? Met Sterk in leren helpen we je graag om hier vorm aan te geven. Neem vrijblijvend contact met ons op via het contactformulier op de website of via onze Instagrampagina @sterkinleren.
Bronnen
Inspectie van het onderwijs (2023). Leskwaliteit in beeld: kenmerken van een efectieve les in de praktijk. Via www.onderwijsinspectie.nl
Inspectie van het onderwijs (2023). Monitor leskwaliteit wijst uit: veel kansen om lessen te verbeteren. Via www.onderwijsinspectie.nl Stichting Leerplan ontwikkeling (2021). Zelfregulering. Via: https://www.slo.nl/thema/meer/21e-eeuwsevaardigheden/zelfregulering/
Teurlings, K. (2023). Dragen losse studievaardigheidslessen bij aan de leerprestaties van leerlingen in het primair onderwijs? Via www.kennisrotonde.nl
Filmpje Gino Camp (15 minuten)